voor Kartini was het schrijven van brieven een creatieve uitdrukking die haar verbond met een kosmopolitische wereld van boeken en filosofische ideeën, en haar hielp om Betekenis te geven in relatie tot de belichaamde ervaringen van het dagelijks leven van het gezin. In de openingszin van haar eerste brief aan Stella Zeehandelaar (SZ) van 25 mei 1899 uitte Kartini haar gepassioneerde verlangen om de moderniteit te omarmen. Ze was net twintig geworden.
ik heb zo verlangd kennis te maken met een ‘modern meisje’, het trotse, onafhankelijke meisje dat ik zo bewonder; die vol vertrouwen door het leven stapt, vrolijk en vrolijk, vol enthousiasme en toewijding, niet alleen voor haar eigen voordeel en geluk, maar ook zichzelf aan te bieden aan de bredere samenleving, werkend voor het welzijn van haar medemensen. Ik Brand van opwinding over dit nieuwe tijdperk en ja, ik kan zeggen dat, ook al zal ik het niet ervaren in Indië, wat mijn gedachten en gevoelens betreft, ik geen deel ben van het hedendaagse Indië, maar volledig deel van die van mijn progressieve witte zusters in het verre westen.
(brief aan SZ, 25 mei 1899, over feminisme en nationalisme, 23).Kartini beschrijft aan Stella hoe, toen ze zestien werd, de familie eindelijk brak met de traditie en de drie zusters weer in het openbaar toeliet om feestelijkheden bij te wonen voor de investituur van Koningin Wilhelmina der Nederlanden. Terwijl de onconventionele verhuizing van haar ouders in die tijd niet onopgemerkt voorbijging in de samenleving, ging de concessie voor Kartini niet ver genoeg:
Nee, het bijwonen van festiviteiten of amusement was niet waar ik naar verlangde … ik verlangde om vrij te zijn om onafhankelijk te kunnen zijn, om mezelf onafhankelijk te kunnen maken, om niet afhankelijk te zijn van iemand, … nooit te hoeven trouwen. (25)
de pijnlijke realiteit voor de zusters was dat de traditie vereist dat ze trouwen en, niet alleen het recht om te kiezen of zelfs het ontmoeten van hun man vooraf werd ontzegd, er was ook de Javaanse aristocratische norm van polygamie die ze betreurt.
en wie doet dit niet? En waarom zouden ze dat niet doen? Het is geen misdaad, noch is het een schandaal… en kunt u zich voorstellen welke helse pijn een vrouw moet ervaren als haar man thuis komt met een andere die ze moet erkennen als zijn wettige vrouw, haar rivaal? Hij kan haar tot de dood kwellen, haar mishandelen zoveel hij wil, zolang hij ervoor kiest haar haar vrijheid niet meer te geven; ze kan naar de wind fluiten voor haar rechten! Alles voor de man en niets voor de vrouw is onze wet en algemeen geloof.
(brief aan SZ, 6 November 1899, over feminisme en nationalisme, 34-35).
hoewel niet aan Stella onthuld, kende Het ‘Klaverblad ‘uit de eerste hand het lijden binnen de families als gevolg van de polygame huwelijksovereenkomst omdat hun eigen vader twee vrouwen had: de vrouw die Kartini’ moeder ‘ noemde was haar stiefmoeder en de officiële eerste vrouw (Raden Ayu); en haar biologische moeder was de tweede vrouw (selir).Kartini ’s ethische houding in haar brieven brengt de botsing tussen publiek en privé in beeld wanneer duidelijk wordt dat” er niet alleen een echt gevoel was dat Kartini de wereld moest veranderen om zichzelf te bevrijden, maar dat ook persoonlijke autonomie geen morele betekenis had voor Kartini als het niet werd geprojecteerd als een universeel recht en ideaal ” (Coté brieven van Kartini xvii). Zoals haar vertaler, Joost Coté, stelt, streefde Kartini ernaar haar eigen weg te kiezen, haar autonomie te doen gelden, en het is deze ‘gekozen waarde’ die ‘haar in de onzekere grond van de moderniteit lanceert’ (xxi).Kartini ‘ s brieven werden voor het eerst verzameld en bewerkt door J. H. Abendanon en in 1911 gepubliceerd in Nederland als door Duisternis tot Licht. Een Engelse versie volgde in 1920 onder de (ongelukkige) titel Letters of a Javanese Princess, en vertalingen werden later uitgebracht in het Maleis (1922), Arabisch (1926), Sundanees (1930), Javaans (1938), Indonesisch (1938) en Japans (1955). Terwijl deze eerste verzameling aan tien gesprekspartners werd bewerkt (zelfs gecensureerd) om de gevoeligheden van haar naaste familie te beschermen, zijn de laatste decennia onverkorte verzamelingen van Kartini ‘ s brieven (evenals die van haar vier jongere zussen) door Joost Coté in het Engels vertaald. Zij omvatten brieven van Kartini: an Indonesian Feminist, 1900-1904 (1992) – aan Rosita Abendanon-Mandri; over feminisme en nationalisme: Kartini ‘ s brieven aan Stella Zeehandelaar 1899-1903 (2005); realiseren van de droom van R. A. Kartini: brieven van haar zusters uit Koloniaal Java (2008); Kartini: The Complete Writings 1898-1904 (2015).
de letters geven een periode van groeiende emotionele volwassenheid, moeilijke keuzes en inzichtelijke reflectie in kaart, naast het besef van een opkomende meer verlichte koloniale beleid – de ethische beleid — die meer onderwijs en een grotere bestuur rol voor Indonesiërs, evenals de uitvoering van agrarische verbeteringen en de ontwikkeling van een inheemse handwerk export industrie ondersteund.Kartini ‘ s Toegang tot het westerse onderwijs en de opname van de Verlichtingsidealen van sociale gelijkheid en vrijheid leidde haar tot de conclusie dat er veranderingen moesten worden aangebracht in de Javaanse samenleving, in het bijzonder met betrekking tot de kolonisatie. In een brief aan Stella, gedateerd 13 januari 1900, misschien in antwoord op vragen van Stella over dit onderwerp, schrijft ze:
ik ben erg gesteld op het Nederlandse volk, en ik ben dankbaar voor veel dat we van hen en vanwege hen genieten. Veel, heel veel van hen kunnen we onze beste vrienden noemen, maar er zijn ook heel veel mensen die ons vijandig gezind zijn, alleen omdat we met hen durfden te concurreren op het gebied van onderwijs en cultuur. Ze maken ons dit op zeer pijnlijke manieren duidelijk. “Ik ben Europeaan, Jij bent Javaan” of, met andere woorden, “Ik ben de Veroveraar, jij bent de Veroveraar”. Niet slechts een keer, maar meerdere keren, we worden gesproken in gebroken Maleis ook al wist de persoon heel goed dat we de Nederlandse Taal konden spreken….
waarom vinden zoveel Hollanders het onaangenaam om met ons in hun eigen taal te praten? Oh, nu Weet ik het, Nederlands is te mooi om uitgesproken te worden door een bruine mond.
(over feminisme en nationalisme) 50)
in dezelfde brief spreekt Kartini zijn verontwaardiging uit over de ongelijkheden en discriminatie die worden opgelegd door het apartheidssysteem dat zowel uitgebuit als vernederd wordt, maar dat tegelijkertijd op de Javaanse aristocratie vertrouwt om de macht te behouden.
Oh! Stella, ik heb de gelegenheid gehad om allerlei situaties te observeren in de Indische samenleving, en als vanzelfsprekend heb ik gekeken achter de conventies van de wereld van ambtenaren. Er zijn ravijnen daar zo diep, Stella, dat de aanblik ervan je duizelig zou maken! Oh God! De wereld is zo vol met wandaden, vol met zulke verschrikkelijke wreedheden! (50-51)
tegen 1900 verwoordde Kartini het standpunt dat verandering voor de Javanen zou komen met onderwijs, want ‘wanneer de Javanen zijn opgeleid zal hij niet langer “ja” en “amen” zeggen tegen alles wat zijn superieur kiest om hem op te leggen’ (52). Om de noodzaak van uiteindelijke emancipatie te verklaren maakt ze een directe vergelijking tussen Javaans verzet tegen koloniale overheersing en feministisch verzet tegen patriarchale onderdrukking in Europa.:
hier is het net als bij de vrouwenbeweging bij jou, de Javanen emanciperen zich. En op dezelfde manier waarop jullie vrouwen en meisjes worden tegengewerkt door degenen die hun meesters zijn geweest voor eeuwen, hier worden de Javanen gehinderd in hun ontwikkeling door hun superieuren.
hier is het nog maar net begonnen. … De strijd zal hevig zijn: de strijders zullen niet alleen te maken hebben met hun tegenstanders, maar ook met de onverschilligheid van hun eigen landgenoten voor wie ze de wapens opnemen. En als de strijd voor de emancipatie van onze mannen in volle vlucht is, dan zullen de vrouwen opstaan. Arme mannen, wat zullen jullie veel verdragen.
Oh! Hoe geweldig dat we in deze tijd leven! In deze periode van overgang van het oude naar het nieuwe. (52-3)
Terwijl Kartini gewaardeerd haar nederlandse vrienden, en heeft erkend dat zij vervulde verschillende en meer verlichte opvattingen hebben dan veel van hun landgenoten op de koloniale project, als Hildred Geertz merkt in haar 1963 inleiding op de Brieven van een Javaanse Prinses, ze werd steeds graag te bevestigen Java ‘ s oude en rijke beschaving als van ‘de hoogste waarde’, en iets dat “niet moet worden verlaten voor een ondiepe moderniteit’ (9).De brieven geven een momentopname van de onderlinge afhankelijkheid van de Nederlandse kolonisten en de adel van Java, alsook van Kartini en Roekmini ‘ s voortdurende campagne om verder onderwijs en opleiding te verzekeren. Hoewel het bijna gelukt was om deze droom te verwezenlijken (eerst in Nederland, en vervolgens in Jakarta), bracht een combinatie van machtige krachten ontelbare risico ‘ s aan het licht om door te gaan met hun plan. De emotionaliteit van de teksten belicht de belichaamde materialiteit van het gezin en het dagelijks leven, Javaanse culturele praktijken en politiek, en de gevolgen van terugkerende slechte gezondheid, zowel fysiek als emotioneel, binnen hun familie. Keer op keer reflecteert Kartini op de gelaagdheid van de Javaanse samenleving onder de Nederlandse kolonisatie en op haar groeiende besef van een dringende behoefte aan modernisering van Java, die de koloniale administratie niet graag vooruit wilde. Hoewel de brieven van haar Nederlandse correspondenten niet bewaard zijn gebleven, is Kartini ‘ s hoge mate van reflexiviteit en open kritische analyse opmerkelijk, omdat ze steeds weer de interculturele kloof aangrijpt om haar politieke denken en praktijk te verrijken.De utopische belofte van de moderniteit duwt Kartini om zijn geest te omarmen ondanks de persoonlijke kosten en de aanzienlijke pijn die dit met zich meebrengt binnen haar familie. In haar zoektocht naar ‘een leefbaar persoonlijk leven’ stelt ze zich open voor de tegenstellingen tussen de politieke en filosofische implicaties van de moderniteit en de tradities van de Javaanse samenleving en zet ze daarbij moedig en publiekelijk haar eigen gevoel van eigenwaarde en zoektocht naar identiteit op het spel. Zoals Hildred Geertz opmerkt:
de confrontatie tussen Westerse en Oosterse culturen is een continu, eindeloos proces van grote moeilijkheden en gewichtige betekenis. Het is des te pijnlijker omdat noch de westerse noch de Oosterse opvattingen één enkele, consistente filosofieën zijn — beide bevatten in zichzelf tegenstrijdige, zelfs strijdende, standpunten. In beide … zijn er tal van alternatieve morele doctrines. (25)
Kartini was niet naïef voor de terugslag die zou kunnen oplopen als de reformistische paden die zij en haar zusters zochten steeds meer bekend werd. Tegen de tijd van haar dood was Het ‘Klaverblad’ echter al verbrijzeld door twee gebeurtenissen die grote emotionele onrust en lijden brachten. Dit waren het gearrangeerde huwelijk van Kardinah (Kleintje), en twee jaar later het gearrangeerde huwelijk van Kartini zelf met de Regent van Rembang in 1901, een weduwnaar met zes kinderen en drie vrouwen.Kartini ‘ s brieven, met name die aan Rosita Abendanon-Mandri, zijn intiem en uiten vreugde, pijn, plezier, liefde, wanhoop, lijden, angst en verwarring als reactie op de wendingen in hun leven. In de nasleep van haar dood namen de zusters de taak op zich om hun gezamenlijke droom van onderwijshervorming te realiseren en gingen verder als ‘actieve deelnemers in zowel het politieke als culturele domein’ (het realiseren van de droom van R. A. Kartini 2). Ze zetten zich meer in voor het huwelijk en ‘vochten om hun huwelijk om te vormen tot een nieuw model voor de Javaanse vrouw in het algemeen’. Terwijl Roekmini erin slaagde haar eigen huwelijk te regelen, weerspiegelen de twee jongste vrouwen, die drie en acht jaar jonger waren dan Roekmini, ‘al een andere leeftijd’ (12). Zoals Cote opmerkt:
zij profiteerden van de pioniers, gingen ervan uit dat zij recht hadden op school, genoten van extra postelementaire klassen, en pronkten vrolijk met het leren van talen en aardrijkskunde zonder, zoals hun oudere zusters deden, het zware gewicht van het voorrecht en van de strijd tussen traditie en moderniteit te voelen. In het bijzonder, … Soematri lijkt de moderne tijd te vertegenwoordigen … slechts een paar jaar voor het einde van het kolonialisme (13).
In een tijdperk van opkomend nationalisme, belangrijke culturele en sociale onrust en de uiteindelijke onafhankelijkheidsverklaring van Indonesië door de Republikeinen op 17 augustus 1945, linken de brieven van de vier overlevende zusters aan en weerspiegelen ze het’ veel bredere verhaal van culturele verandering ‘dat zou komen (2).In slechts vier jaar tijd toonde Kartini aan dat emoties gevaarlijk zijn. Emoties bewegen haar in haar strijd voor onderwijs voor vrouwen en voor de Javanen naar innovatie. Emoties-woede, schaamte, Vernedering, verdriet en wanhoop – moeten gevoeld en onder ogen gezien worden, en als dat gedaan is, is ze in staat om verder te gaan dan het afkeuren van onrechtvaardigheid naar het vinden van nieuwe wegen. Daarom blijven haar gevoelde passie en activisme, helderheid en perceptie resoneren, want, zoals Sara Ahmed stelt, ‘de emotionele strijd tegen onrecht gaat … over hoe we door gevoelens in een andere relatie worden gebracht met de normen die we willen bestrijden, of de wonden die we willen helen’ (201).Kartini ‘ s uitingen van emotie aan haar vrienden en mentoren komen voort uit lagen van onrecht en ongelijkheid. Ze leiden haar naar een bewustzijn van wat er gedaan moet worden en zetten de stappen naar haar voltooiing in gang. Haar Europese gesprekspartners moedigen haar dromen aan en bieden een gemeenschap van geloof en morele en praktische steun. Het meest directe en meetbare resultaat is het opzetten van een reeks scholen voor meisjes.Het is omdat Kartini ‘ s brieven bewaard zijn gebleven en in omloop zijn gebleven dat haar stem als een van de eerste Indonesische feministen tot op heden blijft spreken. Kartini en Het’ Klaverblad ‘ en hun twee jongere zussen hadden een actieve rol in het opleiden en inspireren van latere generaties feministen en nationalisten, en legden de basis voor de opkomst van de Indonesische vrouwenbeweging (Gerwani) in de vroege jaren 1950, die groeide naar schatting 3 miljoen leden tegen 1965.In 1964 werd Kartini door president Soekarno erkend als een nationale held (Pahlawan national) en elk jaar op haar verjaardag — 21 April – viert Indonesië Kartini Dag. Maar zoals alle gevaarlijke vrouwen, terwijl haar nalatenschap is overgoten –en besproken, betwist, verwaarloosd, opnieuw uitgevonden en gecoöpteerd-blijft het een krachtige herinnering dat het veranderen van de samenleving zowel moeilijk als mogelijk is.
Coté citeert Agnes Heller ’s definitie van een gekozen waarde als een” beschouwd als superieur, essentieel, reëel en rationeel, “en die in tegenstelling staat tot” de aanvaarde waarden van de traditionele samenleving ” (1992, xxi).Het was schokkend dat Gerwani in 1965 zou worden gedecimeerd na de staatsgreep die de eerste president Soekarno afzette, de tweeëndertig jaar dictatuur van president Soeharto in gang zette, en het uitvoeren van slachtingen, martelingen en gevangenneming op een onbekend aantal (meer dan 500.000) van een generatie progressieve Indonesiërs, waaronder schrijvers, journalisten, boeren, universitaire docenten en artsen, ontketende. De Amerikaanse CIA leverde wapens en namen, en de Indonesische militairen en lokale milities voerden de daden uit. De wereld stond erbij en zei en deed niets (zoals ze jaren later zouden doen in Chili, Uruguay, Argentinië en andere plaatsen in Zuid-en Midden-Amerika).
Bronnen
Ahmed, Sara. De culturele politiek van emotie. 2nd ed. New York: Routledge, 2015.
Coté, Joost, ed. en trans. Kartini: The Complete Writings 1898-1904. Clayton, Vic.: Monash Asia Institute, 2015.
Coté, Joost, ed. en trans. Over feminisme en nationalisme: Kartini ‘ s brieven aan Stella Zeehandelaar 1899-1903. Clayton, Vic.: Monash Asia Institute, 2005.
Coté, Joost, ed. en trans. Letters from Kartini: An Indonesian Feminist, 1900-1904. Clayton, Vic.: Monash Asia Institute, 1992.
Geertz, Hildred, ed. Brieven van een Javaanse prinses. Transvetzuren. A. L. Symmers, 1920. New York: Norton, 1964.
Heller, Agnes. De kracht van schaamte. London: RKP, 1985.
