het volk van Israël is vers uit de liminale ruimte van de wildernis.
veertig jaar zwerven achter hen. Een generatie is gekomen en gegaan. Ze zijn nu binnen – zij het net binnen-het Beloofde land. Gelegerd bij Gilgal. Met de bevrijdende drempel die de Rode Zee oversteek was, bracht God hun ouders uit Egypte, uit de slavernij. Nu zijn ze de drempel van de Jordaan overgestoken naar het Beloofde land. Het maakt niet uit, dat de Jordaan slechts een beek is, gelijk de wateren der Schelfzee door den HEERE zijn opgestaan, alzo zijn de wateren der Jordaan.1 de zwervende woestijn, die begon met een uittocht, komt nu tot een einde met een eisodos.
de mensen die samen met Jozua het beloofde land binnengaan, zijn de kinderen van degenen die Egypte verlieten. Hun vaders zijn dood.2 opdat de lezer zich niet gevoelde over deze thuiskomst, die Egypte verlieten, en hun zaad, de kinderen der woestijn, waren niet alzo rein. Denk aan de verhalen van de wildernis, gezeur, Gouden Kalveren en dergelijke. Denk aan Jeremia ’s woorden die de belofte van de Heer vergezellen om een nieuw verbond te sluiten:” … niet zoals het verbond dat ik met hun voorouders sloot toen ik hen bij de hand nam om hen uit het land Egypte te halen, mijn verbond dat zij verbroken hadden … “3 als hangers van hun ongerechtigheid gingen deze kinderen der woestijn onbesneden het beloofde land binnen.
dit zou niet volstaan. En de HEERE zeide tot Jozua, dat men hen besneden zou hebben; en met deze massaprocedure droeg het geslacht der woestijn, gelijk die uit de tijd van Abraham, het teken des verbonds tussen den Heere en het volk.4 van Gibeath-haaraloth (de heuvel der voorhuiden),5 keerden de pasbesnijdenen terug naar de gemeenschap, gelegerd te Gilgal, om te genezen. Het eerste vers (Jozua 5:9) trekt de besnijdenis episode (verzen.2-9) met een ætiologische verklaring van de naam van de plaats — Gilgal. Het is de plaats waar de Heer” de smaad van Egypte wegrolde ” van het volk.
de beweging uit de liminaliteit van de wildernis wordt ritueel gemarkeerd. De generatie van de wildernis was nu volwassen geworden. Wat plaats maakte voor de viering van het Pascha.
samen met de oversteek van de Jordaan en de terugkeer naar het verbond (besnijdenis), markeert de viering van het Pascha ook deze beweging naar het Beloofde land. Misschien resoneert de Deuteronomist het duidelijkst: “en gij zult het Pascha-offer aan de Heer, uw God, offeren, uit de kudde of de kudde, op de plaats die de Heer zal verkiezen, om zijn naam daar te doen wonen.”6
met hun binnenkomst in het beloofde land en de besnijdenis van de generatie van de wildernis en de viering van het Pascha kwam ook de beëindiging van manna. De liminaliteit van het zwerven in de wildernis was officieel voorbij. De mensen waren aangekomen. Manna was niet meer nodig. De vrucht van het beloofde land zou nu voorzien. De Heer keerde terug om middelen te creëren om voor de Israëlieten te zorgen. De aarde zou voortbrengen. De Israëlieten zijn geland, zogezegd.
het laatste vers van de pericoop: “En het manna hield op op den dag, dat zij het gewas des lands aten, en de Israelieten hadden het manna niet meer; zij aten het gewas van het land Kanaan in dat jaar.”(V. 12) Deze tekst is lastig. Gewassen geplant door wiens hand? Door wiens arbeid?
bij het oversteken van een kreek zijn de Israëlieten veroveraars. Land. Produceren. Fruit. Bevolking.
de landen voor wie dit thuis is, moeten worden gedwongen te vertrekken. Onteigend land beloofd aan anderen. De Heer belooft de inwoners te verdrijven.7 het traject van de exodus is eisodos.
prediking horizons
Dit is een belangrijke tekst — een kritisch punt in het verhaal. Het is de vervulling van een belofte. De beweging uit de liminaliteit van de wildernis naar het Beloofde land. Het teken van het verbond is hersteld. Het bevel om het Pascha te vieren is vervuld. De tijdelijke levering van manna is bewezen echt tijdelijk, iets dat het moeilijk zou zijn geweest om een Israëliet van te overtuigen tijdens hun ongelooflijk voorspelbare wilderness buffet.
tegen de achtergrond van onze hedendaagse wereld, die van God blijft, is deze tekst op zichzelf nogal lelijk. De hedendaagse Staat Israël en het bezette Palestijnse volk zijn meer dan een verhalende folie van Jozua ‘ s binnenkomst in het Beloofde land. Is deze situatie, die mensen van vlees en bloed heeft geschapen naar het beeld van God aan beide zijden … van de muur, de moderne vervulling van de belofte van de Heer? Hoewel onderscheidend, is het Israëlisch-Palestijnse conflict niet uniek. Er is een lelijke menselijke neiging om wall-up, wall-out, verdrijven, scheiden, en onteigenen. We moeten altijd de observatie van Pascal onthouden: “mensen (sic) doen het kwaad nooit zo volledig en vrolijk als wanneer ze het doen vanuit religieuze overtuiging.”8
tegenwoordig is deze retoriek verontrustend alledaags, vooral in Noord-Amerika en in het bijzonder in de Amerikaanse presidentiële campagne. Angst voor “de ander” bijbrengen is een strategie. Een koude, harde realiteit is dat beide partijen deelnemen.
u, beste lezer, denkt misschien dat ik van de tekst ben afgedwaald. Ik kan niet opstaan en dit preken. Wat heeft dit met vasten te maken? Ik hoor uw aarzeling, beste prediker, maar overweeg toch deze tekst te prediken.
denk aan de penitentiaire en pedagogische accenten van de Vasten. Wat zou het voor de mensen betekenen om het verhaal van de Exodus en de Eisodos met zijn dubbelzinnigheden en complexiteit opnieuw te horen? Wat zou het voor mensen betekenen om deze tekst te beschouwen in het licht van de verzoening van alle dingen, inclusief de Schrift, met God door het kruis van Christus (Kolossenzen 1:19-20)? Wat zou het betekenen om deze tekst te onderzoeken in relatie tot de dynamische ontmoeting tussen Jezus en de Kanaänietische vrouw die genezing zoekt voor haar dochter (Matteüs 15:22-28)?
de beweging van de liminaliteit van de wildernis naar de bezetting van het Beloofde Land is gevuld met zowel belofte als probleem. Gods trouw aan Gods verbond met Israël, ondanks het feit dat zij een lastpost zijn geweest sinds de Rode Zee, blijft bestaan.
opmerkingen:1 ” Want de HEERE, uw God, heeft de wateren van de Jordaan voor u verdroogd, totdat gij doorgegaan zijt, gelijk als de HEERE, uw God, aan de Schelfzee gedaan heeft, die hij voor ons verdroogd heeft, totdat wij doorgegaan zijn, opdat alle volken der aarde weten, dat de hand des HEEREN machtig is; opdat gij den HEERE, uw God, vreze tot in eeuwigheid.”Joshua 4:23-24
2 Cf. Joshua 5:4
3 Jeremia 31:32
4 Herinner Genesis 17: 9-14.
5 Er is een opmerkelijke resonantie met het volwassen mannelijke besnijdenisritueel, Ukwaluka, waarbij jonge Xhosa mannen in Zuid-Afrika overgaan van jongenschap en mannelijkheid. Nelson Mandela beschrijft deze eigen ervaring van dit als een jonge man, Long Walk to Freedom (Little, Brown, and Company, 1994) 22-25.
6 Deuteronomium 16:2. Ook Exodus 12: 14-20, Leviticus 23: 5-8, Ezechiël 45: 21. Het is ook opmerkelijk dat de Heer gebiedt dat de Israëlieten het Pascha niet vieren in steden (b.v. Jericho) die de Heer hen zal geven, maar in de plaats (b. v. Gilgal) die de Heer verkiest. (Deuteronomium 16: 5-6). Zo ‘ n keuze was ook het geval voor de Israëlieten in de woestijn bij Sinaï. (Cijfers) 9.1-14)
7 Deuteronomium 7: 1, Jozua 3:10.
8 ” men doet nooit kwaad zo volledig en vrolijk als wanneer men het doet door conseince.”Blaise Pascal, Pensées, 14.895.
